Blog

भक्तपुर, फागुन २५
जिल्ला प्रशासन कार्यालय भक्तपुरको बजार अनुगमन टोलीले आइतवार बढी मूल्य लिई हुलाक टिकट बिक्रि गर्ने एक पसललाई ३ हजार जरिवाना गरेको छ । टोलीले राधेराधेस्थित आर्शिवाद सपोर्ट स्टेशनरीलाई ३ हजार जरिवाना गरेको हो ।
अनुगमनका क्रममा सो स्टेशनरीले हुलाक टिकट ५० प्रतिशत बढी मूल्य लिई बिक्रि वितरण गरेको पाईएको थियो । यातायात व्यवस्था कार्यालय सवारी चालक अनुमति पत्र राधेराधे वरपरका साइवर र स्टेशनरी पसलले सेवाग्राहीसँग बढी मूल्य लिने गरेको गुनासो बढेपछि जिल्ला प्रशासन कार्यालयले अनुगमन गरेको हो ।
अनुगमनमा प्रशासनले यातायात व्यवस्था कार्यालय सवारी चालक अनुमति पत्रको राधेरोधको पनि सहभागिता गराएको थियो । अनुगमनका क्रममा टोलीले हुलाक टिकट लगायतका स्टेशनरी सामग्री तोकिएको मूल्य भन्दा बढीमा बिक्रि नगर्न सचेत गराइएको प्रशासनले जनाएको छ ।

भक्तपुर, फागुन २५
नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान)ले आइसीसी टि–२० विश्वकपमा छनोट हुने लक्ष्यका साथ सन् २०२५ को वार्षिक क्यालेण्डर सार्वजनिक गरेको छ । क्यानले महिला र पुरुष सिनियर टोली आइसीसी टि–२० विश्वकपमा छनोट हुने लक्ष्यका साथ सिनियर एवम् उमेर समूहको राष्ट्रिय तथा अन्तराष्ट्रिय लगायतका ५५ वटा कार्यक्रम समावेश गरी शनिवार वार्षिक क्यालेण्डर सार्वजनिक गरेको हो ।
जारी गरिएको क्यालेण्डरमा क्यानले आयोजना गर्ने कार्यक्रमलाई मात्र समेटिएको जानकारी क्यानका सचिव पारस खड्काले दिए । प्रदेश र क्षेत्रले गर्ने कार्यक्रमा यो क्यालेन्डरमा राखिएको छैन ।
क्यालेण्डर अनुसार नेपालको पुरूष र महिला सिनियर क्रिकेट टोलीले यसै वर्ष टी–२० विश्वकप छनोट खेल्दैछ भने पुरुष क्रिकेट टोलीले आईसीसी विश्वकप लिग २ का महत्वपूर्ण शृंखला खेल्दै छ ।
तिनै प्रतियोगिताहरूलाई लक्षित गरी विभिन्न तयारी कार्यक्रम र सिरिजहरू समेटेर क्यालेण्डर तयार गरिएको छ । त्यसैगरी घरेलु प्रतियोगिताहरूसँगै उमेर समूहको टिम निर्माणका लागि पनि ग्रासरुटदेखि नै तयारी गर्ने हेतुले विद्यालयस्तरीय प्रतियोगिताहरू समावेश छ ।
खड्काले यस वर्ष पुरूष र महिला दुवै टोलीका लागि टी–२० विश्वकपमा छनोट हुनु मुख्य लक्ष्य भएको उल्लेख गरेका छन् । ‘हामी अब लिग २ का शृंखलाहरूबाट अंक हासिल गर्ने र विश्वकपमा छनोट हुनु मुख्य लक्ष्य हो’ उनले भने ।
यो पटक टियु खेल मैदानमा पुनः निर्माणको कामले गर्दा सबै जसो अन्तराष्ट्रिय सिरिज अवे नै राखिएको सचिव खड्काले बताए । उनले विश्व लिग डिभिभन २ र विश्व कप छननौट नै यो पटक प्रमुख लक्ष्य रहेको कारण यसको तयारीलाई महत्व दिइएको पनि बताए । उनले वर्षाको समयमा अष्ट्रेलिया भ्रमण अनि टेष्ट मान्यता प्राप्त राष्ट्रहरूसँगको टुरको निर्णय अबको केहि सातामा हुने पनि बताए ।
पुरूष टोलीले आउँदो अप्रिल महिनामा हङकङ गएर चारदेशीय टी–२०आई शृंखला खेल्ने छ जहाँ हङकङ, नेपाल, कतार र नामिबिया सहभागी हुनेछन् । जुनमा स्कटल्याण्डसँग टी–२०आई शृंखला खेल्ने छ । जुलाईमा श्रीलंका गएर तयारी क्याम्पमा सहभागी हुनेछ ।
त्यस्तै अगस्टमा अस्ट्रेलियाको नर्थन टेरीटोरीमा गएर टप एन्ड टुर्नामेन्ट खेल्ने टिमहरूसँग खेल खेल्नेछ जहाँ बंगलादेश, पाकिस्तानका ए टिमसहित बिग ब्यास टिमको खेलाडीहरू पनि समावेश भएको टोलीहरू हुनेछन् ।
लगत्तै सेप्टेम्बरमा पूर्ण मान्यता प्राप्त टिमसँग यूएईमा गएर टी–२०आई शृंखला पनि नेपालले खेल्ने छ । यो सबै खेलहरू अक्टोबरमा हुने आईसीसी टी–२० विश्वकप छनोटको तयारीका लागि फलदायी हुने क्यानको विश्वास छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता मात्र नभएर घरेलु क्रिकेटमा पनि क्यानले हरेक महिना कुनै न कुनै गतिविधि हुने गरी तालिका बनाएको छ । पुरूषतर्फ केही नयाँ प्रतियोगिता पनि थपिएको छ ।
त्यसैगरी महिला क्रिकेट टिमले पनि नजिकिँदै गरेको आईसीसी महिला टी–२० विश्वकप एसिया छनोटअघि लागि विभिन्न शृंखलाहरू खेल्ने तय छ । सन् २०२५ को सुरुवातमै घरेलु मैदानमै थाइल्याण्ड र नेदरल्याण्ड्ससँग खेलेको नेपाल अहिले युगाण्डामा चारदेशीय शृंखला खेलिरहेको छ, जहाँ युगाण्डा, नेपाल, नामिबिया र हङकङ सहभागी छन् ।
लगत्तै महिला टोलीले भुटानमा गएर पनि टी–२०आई शृंखला खेल्नेछ । त्यसका लागि भुटान क्रिकेट टिमसँग समन्वय भइसकेको छ । त्यसपछि मे महिनामा टी–२० विश्वकप एसिया छनोट हुनेछ ।
जुनमा फेरि नेपाल एसीसी इमर्जिङ टिम्स एसिया कप क्रिकेट खेल्नेछ भने सेप्टेम्बरमा मलेसियाको आयोजनामा यूएई र मलेसियासँग टी–२० शृंखला खेल्नेछ । त्यसपछि पनि लामो समय ग्याप नरहने हिसाबले अक्टोबरमा श्रीलंका भ्रमणका लागि प्रस्ताव गरिएको छ । श्रीलंकाबाट ग्रीन सिग्नल आउनेबित्तिकै नेपाली टोलीले गएर खेल्नेछ ।
डिसेम्बरमा फेरि नेपालको आयोजनामा पाँच देशीय क्रिकेट शृंखला हुनेछ जहाँ युगाण्डा, नामिबिया, यूएई र नेदरल्याण्ड्स नेपालमा आएर खेल्ने छन् ।
नेपालले सन् २०२५ को आफ्नो पहिलो एकदिवसीय शृंखला आउँदो जुनमा स्कटल्याण्ड गएर खेल्दै छ । आईसीसी विश्वकप लिग टु को उक्त शृंखलामा स्कटल्याण्ड, नेपाल र नेदरल्याण्ड्स खेल्ने छन् ।
त्यसअघि नेपाली टोलीले बेलायतमा गएर अभ्यास खेल खेल्ने तय छ । मे महिनाको १५ देखि ३० सम्म बेलायत गएर विभिन्न काउन्टी टिमहरूसँग खेल्नेछ । त्यसपछि जुनमा लिग २ को शृंखला छ ।
अक्टोबरमा टी–२० विश्वकप छनोटमा सहभागी भएपछि यूएईमा गएर अमेरिका र यूएईसँग लिग २ को अर्को शृंखला नेपालले खेल्नेछ । त्यस्तै डिसेम्बरमा ओमानसँग नेपालमै २ ओडिआई खेल्नेछ भने सोही बेला लिग २ अन्तर्गत नेपाल, ओमान र यूएईबीचको लिग २ शृंखला हुनेछ ।
यसरी हेर्दा नेपालको पुरूष र महिला दुवै सिनियर क्रिकेट टिमका लागि वर्ष २०२५ व्यस्त देखिन्छ । पुरूष क्रिकेट टिमको खेलहरू नियमित अन्तरालमा भइरहने भएपनि महिला क्रिकेटमा यसप्रकारको तालिका पहिलोपटक देखिएको हो ।
अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता मात्र नभएर घरेलु क्रिकेटमा पनि क्यानले हरेक महिना कुनै न कुनै गतिविधि हुने गरी तालिका बनाएको छ । पुरूषतर्फ केही नयाँ प्रतियोगिता पनि थपिएको छ ।
गत जनवरीमा जय ट्रफी र फेब्रुअरीमा पीएम कप जिल्ला छनोट प्रतियोगिता भइसकेको अवस्थामा पीएम कप राष्ट्रिय क्रिकेट सुरु भएको छ । यसपटक लुम्बिनी प्रदेशका ३ मैदानमा पीएम कप आयोजना हुँदैछ ।

अप्रिलमा नेशनल टी–२० च्याम्पियनसिप गर्ने तय छ । उक्त प्रतियोगिताले टी–२० का विभिन्न प्रतियोगिता खेल्नका लागि खेलाडी तयार गर्न मद्दत पुग्ने विश्वास क्यानको छ । त्यसबेला राष्ट्रिय टिमका खेलाडी देशबाहिर व्यस्त भएपनि अन्य राष्ट्रियस्तरका खेलाडीहरूलाई यो प्रतियोगिता फलदायी रहनेछ ।
मे महिनामा राष्ट्रिय खेलकुद हुने तय छ । त्यसको आधिकारिक मिति आएपछि राष्ट्रिय टोलीको खेलसँग जुधेमा दोस्रो रोजाइको टोली खेल्न मिल्नेबारे थाहा हुनेछ ।
मे र जुन महिनामा नेपाल ए को टोलीले पनि शृंखला खेल्नेछ । सेप्टेम्बरमा नेपाल ए को टोलीले भारत वा बंगलादेश गएर शृंखला खेल्नेछ । अक्टोबरमा विभिन्न प्रादेशिक प्रतियोगिताहरू हुने तय छ ।
नोभेम्बरमा नेपाल प्रिमियर लिगको दोस्रो संस्करण हुने तय छ भने यसअघि अगस्टमा मिनी अक्सन पनि हुनेछ । डिसेम्बरमा महानगरपालिका कप आयोजना गर्ने क्यानको योजना छ ।
महानगरपालिका कपमा ६ वटै महानगरको टिम बनाएर राष्ट्रिय खेलाडी नै समावेश हुने गरी प्रतियोगिता खेलाइनेछ । नेशनल टी–२० च्याम्पियनसिप र महानगरपालिका कप नयाँ प्रतियोगिता हुन् । यी प्रतियोगिताहरूबाट टी–२० मा खेलाडीहरूलाई अभ्यस्त बनाइराख्न मद्दत पुग्नेछ ।
महिलातर्फ पीएम कप भइसकेको छ भने मे महिनामा राष्ट्रिय खेल तथा अक्टोबरमा ५० ओभरको वुमन्स इलाइट कप हुनेछ । डिसेम्बरमा पोखरा वा भैरहवामा क्याम्प गरिनेछ ।
जिल्ला र प्रदेशस्तरबाट क्यालेन्डरमा उल्लेखितबाहेक अन्य प्रतियोगिताहरू आयोजना गर्ने भएमा क्यानसँगको समन्वयमा आयोजना हुनेगरी क्यालेण्डरमा समावेश गरिनेछ ।
सन् २०२६ मा हुने आईसीसी यू–१९ क्रिकेट विश्वकपको एसिया छनोट आउँदो अप्रिलमा नेपालमै आयोजना हुँदैछ । त्यसका लागि तयारीस्वरूप क्यान युथ कप जनवरीमा भइसकेको छ ।
अब अप्रिलमै अफगानिस्तानको यू–१९ टोली नेपालमा आएर युथ ओडिआई शृंखला खेल्दै छ । त्यसपछि विश्वकप एसिया छनोट प्रतियोगिता हुँदैछ । त्यसपछि सेप्टेम्बरमा पुरूष यू–१९ राष्ट्रिय क्रिकेट प्रतियोगिता राखिएको छ भने अक्टोबरमा यू–१९ एसीसी प्रिमियर कप हुँदैछ । त्यसपछि डिसेम्बरमा एसीसी यू–१९ एसिया कप हुँदैछ ।
महिलातर्फ जनवरीमा भएको यू–१९ विश्वकपमा नेपाल सहभागी भएर फर्किसकेको छ भने जुलाईमा यू–१९ महिला टोलीले मलेसियामा गएर खेल्ने तय छ । सेप्टेम्बरमा सातवटै प्रदेशमा विद्यालय तहको क्रिकेट प्रतियोगिता आयोजना गरी प्रतिभाहरूको खोजी गरिनेछ । डिसेम्बरमा गल्र्स यू–१९ स्कूल च्याम्पियसिप हुनेछ ।
पुरूष र महिलातर्फ उमेर समूहका विभिन्न प्रतियोगिताहरूका लागि क्यानले वार्षिक क्यालेण्डरमा विद्यालय तहदेखि नै प्रतियोगिताहरू समावेश गरेको छ । यू–१९ को टिम विकासका लागि पुरूष र महिला दुवैको यू–१६ स्कूल च्याम्पियनसिप आयोजना हुनेछ । अप्रिल र मे महिनामा जिल्ला तथा प्रदेश तहमा यू–१६ च्याम्पियनसिप हुनेछ भने सोहीबेला राष्ट्रिय च्याम्पियनसिप पनि हुनेछ । जुलाईमा एसीसी यू–१६ इस्ट जोन कप हुँदैछ जुन् प्रतियोगिता ३५ ओभरको हुनेछ । सेप्टेम्बरमा गल्र्स यू–१६ स्कूल च्याम्पियनसिप हुनेछ ।
क्यानले कोच, क्युरेटर तथा अम्पायरिङ कोर्स सम्बन्धी गतिविधि पनि क्यालेण्डरमा समावेश गरेको छ । जुनमा क्यान लेभल १ कोचिङ तथा क्युरेटर कोर्स सातवटै प्रदेशमा आयोजना हुनेछ । त्यस्तै जुलाईमा क्यान लेभल १ अम्पायरिङ कोर्स तथा लेभल २ कोचिङ कोर्सको आयोजना हुनेछ ।

भक्तपुर, फागुन २४
भक्तपुर नगरपालिकाका प्रमुख सुनिल प्रजापतिले भक्तपुर आद्योगिक क्षेत्रका केही उद्योगमा ताला लगाउने चेतावनी दिनुभएको छ । नगरकोे समाज सुधार माध्यामिक विद्यालयको शुक्रवार आयोजित ५४ औं वार्षिकोत्सव समारोहमा नगर प्रमुख प्रजापतिले आद्योगिक क्षेत्रका केही उद्योगले नगरपालिकालाई तिर्नुपर्ने कर नतिरेको भन्दै ताला लगाउने चेतावनी दिनुभएको हो ।
उहाँले जनताको स्वास्थ्यमा असर पर्ने गरी प्रदूषण गर्ने उद्योगहरु सञ्चालन गरी नाफा खाने तर नगरपालिकालाई कर नतिर्ने उद्योगहरु अब उपत्यका बाहिर स्थानान्तरणको विकल्प नभएको बताउनुभयो ।
“भक्तपुर औद्योगिक क्षेत्रका केही उद्योगहरुले वर्षौंदेखि कर नतिरेको कारण त्यस्ता उद्योगहरुमा तालाबन्दी गर्नुपर्ने अवस्था आएको छ । कर पनि नतिर्ने, जनताको स्वास्थ्यमा असर पर्ने गरी प्रदूषण गर्ने त्यस्ता उद्योगहरु उपत्यका बाहिर स्थानान्तरणको विकल्प छैन,” उहाँले भन्नुभयो ।
स्थानीयले पनि केही उद्योग हटाउन माग गरेको उल्लेख गर्दै उहाँले स्थानीय जनताको मागबमोजिम ती उद्योगहरु स्थानान्तरणको लागि नेपाल सरकारसमक्ष पहल गरिरहेको पनि जानकारी दिनुभयो ।
उहाँले नेपालमा दुईथरिको शिक्षा नीतिको कारण सरकारी र निजी क्षेत्रका विद्यालयहरूबीच शैक्षिक गुणस्तरमा भिन्नता भए पनि भक्तपुर नगरपालिकाभित्र सञ्चालित सामुदायिक र निजी विद्यालयहरूबीच शैक्षिक गुणस्तरमा थप बृद्धिका लागि प्रतिस्पर्धाको नीति नगरपालिकाले लिएको बताउनुभयो ।
सामूदायिक विद्यालयहरूले शैक्षिक गुणस्तरमा उत्कृष्टता प्रदान गर्न नसकेसम्म निजी विद्यालयहरूको औचित्य कायम रहीरहने बताउँदै उहाँले प्रतिस्पर्धामा टिक्न नसक्ने विद्यार्थीहरुको अस्तित्व क्रमशः लोप भएर जानेबारे विद्यार्थीहरुलाई सचेत पार्नुपर्नेमा जोड दिनुभयो ।
उहाँले विद्यार्थीहरुलाई पढाईसँगसँगै असल व्यवहार, स्वयम्सेवी भावना, देश र जनताको सेवा गर्ने विचार र इमानदारीपूर्वक काम गर्ने तथा श्रमलाई माया गर्नुपर्ने शिक्षा पनि शिक्षकहरुले दिनुपर्ने बताउनुभयो ।
सो अवसरमा उहाँले शिक्षक सम्मान, विद्यार्थीहरुलाई पुरस्कार वितरण तथा सेवा निवृत्त शिक्षक सम्मान र एसईई उत्तीर्ण विद्यार्थीहरुलाई सम्मान गर्नुका साथै विद्यालयले प्रकाशन गरेको स्मारिक पनि विमोचन गर्नुभयो ।
विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष राम प्रजापतिको सभापतित्वमा सम्पन्न कार्यक्रममा विद्यालयका प्रधानाध्यापक जगन्नाथ प्रजापतिले विद्यालयको वार्षिक प्रगति प्रस्तुत गर्दै विद्यालयमा न्युन आय भएका अभिभावकहरुका छोराछोरी अध्ययन गरिरहेको र विद्यालयले गुणस्तरीय शिक्षा प्रदान गर्ने विषयमा जोड दिँदै आएको बताउनुभयो ।

भक्तपुर, फागुन २३
मध्यपुर थिमि सुमधुर संगीतको धुनले गुलजार बनेको छ । एकोज इन द भ्यालीले आयोजना गरेको संगीत महोत्सवका कारण मध्यपुर थिमि शुक्रवार साँझ संगीतले गुलजार बनेको हो । यो क्रम शनिवार पनि चल्नेछ ।
दिउँसो साढे ३ बजे मध्यपुर थिमिको भुलाँख्य (भुलाँखेल)को डबु (डबली)मा कविन्द्रपुर एण्ड फ्रेण्ड्सको प्रस्तुतीबाट शुरु भएको एकोज इन द भ्याली संगीतको महोत्सवमा थिमि दाफा भजन खलःले दोस्रो प्रस्तुती दिएको थियो ।
त्यसपछि क्रमशः उजला सहनी एण्ड रामा शंकर रे कपिलवस्तु, श्रुती व्याण्ड, नेपाल तिवेतियन ल्हामो एशोसियसन, ओएमजी स्पार्कले प्रस्तुती दिएका थिए । साँझ ७ बजेपछि प्रसिद्ध कुटुम्ब व्याण्ड र कुटुम्बसँगैं नेपाली सुमधर संगीतका सुप्रसिद्ध गायिका ज्ञानु राणाले प्रस्तुती दिनुभएको थियो ।

कुटुम्बले ‘भिज्यो तिम्रो रातो पछ्यौरी’ बोलको गितको धुनबाट आफ्नो प्रस्तुती शुरु गरेको थियो । वरिष्ठ गायिका ज्ञानु राणाले ‘सिरिमा सिरी बतास चल्यो’ बोलको गीतबाट आफ्नो प्रस्तुती शुरु गर्नुभएको थियो । चिसो चिसो सिरेटो चलिरहेको बेला गायिका राणाले मौसम सुहाउँदो गीत प्रस्तुत गर्दा उपस्थित सबै दर्शकले स्वरमा स्वर मिलाएर साथ दिएका थिए । त्यसपछि उहाँले ‘काली पारी दाई कति राम्रो’,
उहाँले प्रस्तुती दिनुअघि गणेशको प्रार्थना गर्नुका साथै सरस्वती बन्दना, कृष्णको प्रार्थना र भगवान पशुपति नाथको साधना गर्नु भएको थियो । कार्यक्रम पछि नेवाः भोय्को आयोजना गरिएको थियो ।
मध्यपुर थिमि नगरपालिकाको सहकार्यमा आयोजित एकोज इन द भ्याली संगीत महोत्सवको दोस्रो दिनको कार्यक्रम शनिवार बिहान ११ बजे शुरु हुने मध्यपुर थिमि नगरपालिकाका प्रमुख सुरेन्द्र श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो ।

दोस्रो दिनको प्रस्तुती स्थानीय श्री राज गणेश धिमे खलःको रहने छ । त्यसपछि क्रमशः श्री सिद्धि गणेश दाफा भजन खलः शाही खड्गी समाज र श्री सिद्धि गणेश दाफा न्हुँ धिमे गुठीको प्रस्तुती हुने छ ।
यसैगरी बालकुमारी डबूमा सिवा साय्मी खलः, क्ष्नायलाक्षी फल्चामा कविन्द्रपुर एण्ड फ्रेण्ड्स, दिगु दबूमा जिजिविसा, भुलाँख्य दबूमा संगिता साह कञ्चनपुर एण्ड देउडा समूहको प्रस्तुती हुने छ ।
यस्तै दिउँसो ३ बजे दिगु दबूमा अजेन्टिनाका कलाकार लाउरा क्येटालिन पेरल्टा र ज्ञान चोइर, निगु पुखुःमा राज गणेश धिमे खलः, बालकुमारी डबूमा अम्बिका देवी भण्डारी (पोखरा), हाम्रो सपनाको नेपाल महिला नौमती बाजा समूहको प्रस्तुती रहन छ ।

साँझ ५ बजे दिगू दबूमा बाखँ (कथा), फोसी फल्चामा कविन्द्रपुर एण्ड फ्रेण्ड्स, भुलाख्य दबूमा भिन्सेन्ट मुनस् लाइभ सिनेमा (फ्रान्स), दिगू दबूमा द फ्लाइङ स्प्रिट्स र अन्त्यमा साँझ साडे ७ बजे बालकुमारी दबूमा कलेडोस्कोप–एलेना मिडलटोन (युके), क्याटलिन लियाङ म्याकइभोय्, चन्द्रेशा पान्डे र सुश्कियना गुरुङको प्रस्तुती रहने नगर प्रमुख श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो ।
उहाँले एकोज इन द भ्याली संगीत महोत्सवले यहाँको मौलिक कला संस्कृतिको प्रचार प्रसार हुने र यसले आन्तरिक एवम् बाह्य पर्यटन प्रवद्र्धन टेवा पुग्ने विश्वासका साथ नगरपालिकाले सहकार्य गरेको बताउनुभयो ।

भक्तपुर, फागुन २३
नारी स्रष्टा समाजले न्यूज अफ साप्ताहिक तथा ईन्यूज अफ डटकमकी सह–सम्पादक एवम् नेपाल पत्रकार महासंघ भक्तपुरकी उपाध्यक्ष नविना खर्बुजा श्रेष्ठसहित विविध क्षेत्रका नारीहरुलाई बिहिवार सम्मान गरेको छ । समाजले ११४ औं अन्तराष्ट्रिय नारी दिवसको अवसरमा बिहिवार आयोजित स्रष्टा सम्मान र लघुकथा सम्बन्धी बहश कार्यक्रममा सो सम्मान गरेको हो ।
कार्यक्रममा लम्साल बाल स्रष्टा पुरस्कार– २०८१ बाट एभरेस्ट स्कुल भक्तपुरकी सिल्भिया खड्का र अक्सिजन कवि धनकुटे बालकृष्ण लक्ष्मी अधिकारी पुरस्कार–२०८१ बाट देवीप्रसाद घिमिरेलाई सम्मान प्रदान गरिएको थियो ।
त्यस्तै विभिन्न क्षेत्रमा कार्यरत रहि महत्तवपूर्ण योगदान दिनुहुने नारी स्रष्टातर्फ पत्रकार सबिता शर्मा, नबिना श्रेष्ठ, साहित्यकार मन्दिरा मधुश्री, लता केसी, कालिका त्रिपाठी पन्त र रञ्जु खनाललाई सम्मान गरिएको हो ।
मैतिदेवी चोकमा ३२ वर्षदेखि मकै बेचेर आफ्ना सन्तानलाई उच्च स्थान पु¥याउन सफल श्रमजीवी नारी मीना घिमिरेको प्रमुख आतिथ्यता रहेको सो कार्यक्रमलाई समाजकी सचिव रञ्जना पराजुली लम्सालले सहजीकरण गर्नुभएको थियो ।

कार्यक्रमको दोस्रो भाग लघुकथासँग ममता मृदुल शिर्षकको लघुकथा बहस अध्याय–२ मा पाँच दशकदेखी साहित्यमा रहनुभएका लघुकथाकार तथा सृजना अभियान समाजका सचिव ध्रुव मधिकर्मीका झण्डै डेढ दर्जन लघुकथा वाचन गरिएको थियो ।
नेपाल स्रष्टा समाजका अध्यक्ष श्रीओम श्रेष्ठ रोदनको प्रमुख आतिथ्यमा मधिकर्मीका लघुकथा ध्रुवराज थापा, ललिता दोषी, महेन्द्र न्यौपाने, धन्वन्तरी मिश्र कात्यायन, रामकुमार पण्डित, रमेन्द्र कोइराला, बिन्दु अधिकारी ढकाल, सत्या अधिकारी, दिपक लोहनी, एन्जल निलु, रन्जु खनाल र मन्दिरा मधुश्रीले वाचन गर्नुभएको थियो ।

नविना खर्बुजा श्रेष्ठ÷लक्ष्मी गारु, भक्तपुर, फागुन २३
ऐतिहासिक नगर मध्यपुर थिमिमा आज (शुक्रबार) र भोली (शनिबार) स्थानिय एवम् राष्ट्रिय तथा अन्तराष्ट्रिय ख्याती प्राप्त कलाकारहरूको सांगितिक प्रस्तुती सहितको संगीत महोत्सव ‘एकोज इन द भ्याली’ हुँदैछ ।
मध्यपुर थिमि नगरपालिकाको सहकार्यमा एकोज इन द भ्याली नामक संस्थाले सो संगीत महोत्सव आयोजना गर्न लागेको हो ।
यस पटकको एकोज इन द भ्याली संगीत महोत्सवमा मध्यपुर थिमिको पुरानो क्षेत्र बालकुमारी, निगुपुखु, दिगुदबु, इनालाछी फल्चा, भुलाख्यो, फोसि फल्चा, चाक्ला फल्चा, अखाछें, लायकू लगायतका ठाउँहरुमा स्थानीय एवम् राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका विभिन्न कलाकारहरुको सांगितिक प्रस्तुति हुनेछ ।

एकोजमा थिमिको मौलिक बाजागाजा, श्री राज गणेश धिमे खलः, शिवा सायमी भजन खलः, दाफा भजनको प्रस्तुती हुनेछ । संगितको साथै स्थानीय मौलिक परिकार र विभिन्न प्रकारका व्यापारिक स्टलहरु पनि रहने आयोजक एकोज इन द भ्यालीका कार्यक्रम संयोजक स्मारिका फुँयालले जानकारी दिनुभयो ।
दुई दिने महोत्सव अन्तर्गत पहिलो दिन फागुन २३ गते शुक्रबार दिउँसो ३ः३० बजे भुलाख्यो दबुमा कबिन्द्रपुर एण्ड फ्रेण्ड्सको प्रस्तुतिबाट एकोज शुरु हुनेछ । त्यसपछि थिमि दफा भजन खलः, कपिलवस्तुको उजला सहनी र रमा शंकर रे, श्रुति व्यान्ड, नेपाल टिबेटन ल्हामु असोसिएसन, ओएमजी स्पार्कको प्रस्तुती हुने पुmँयालले बताउनुभयो । उहाँका अनुसार साँझ राष्ट्रिय कलाकार तथा वरिष्ठ गायिका ज्ञानु राणा र कुटुम्ब व्यान्डको प्रस्तुती हुनेछ । यस्तै दथुदबुमा नेवा भोयः (नेवारी भोज)को कार्यक्रम रहने छ ।

यसैगरी दोस्रो दिन फागुन २४ गते शनिवार बिहानदेखी दिनभरी सांगितिक प्रस्तुतिहरु हुनेछन् । एकोजमा मध्यपुर थिमिको सिवाः सायमी खलःको नौ बाजा, शाही खड्गी समाज, सिद्धिगणेश दाफा न्हु धिमे खलः, श्री राज गणेश धिमे खलःको प्रस्तुती हुनेछ ।
यस्तै कविन्द्र एण्ड फ्रेण्ड्स, जिजिविशा, कञ्चनपुरको सङ्गिता शाह देउडा समूह, अर्जेन्टिनाका लाउरा क्यटालिन, ग्यान क्वायर, पोखराका अम्बिका देवि भण्डारी र हाम्रो सपनाको नेपाल नौमती बाजा समूह, बाखा ब्यान्ड, फ्रान्सका भिन्सेन्ट मुन, द फ्लाईङ स्पिरिट्स, केलिआइडोस्कोप यु केबाट एलना मिडिलटन, क्याटलिन लियाङ म्याकइभोय्, चन्द्रेशा पान्डे र सुश्कियना गुरुङलगायतका साथै स्थानीय कलाकारहरुद्वारा सांगितिक प्रस्तुति दिनु हुने फुँयालले जानकारी दिनुभयो ।
यस पटकको एकोजमा थिमि र बालकुमारी मन्दिर सम्बन्धी पौराणिक बाखं (कथा) पनि सुन्न पाईने उहाँले बताउनुभयो । त्यसका साथै बालबालिकाहरुको लागि चित्रकला, क्यालिग्राफी र लिम्बू समुदायको सिरिजंगा लिपीमा लेख्ने, नक्षत्र अवलोकन, चौतारी नाटक, कविता वाचन, छलफल लगायत अन्य विविध गतिविधि पनि रहेको छ ।

मध्यपुर थिमि नगरपालिकाको आयोजनामा गत पौष १२, १३ र १४ गते सम्पन्न ‘मध्यपुर महोत्सव–२०८१’ पछिको यो अर्को ठूलो महोत्सव हुने नगर प्रमुख सुरेन्द्र श्रेष्ठले बताउनुभयो । संगीत महोत्सवले थिमिको पर्यटन विकासमा थप टेवा मिल्ने उल्लेख गर्दै थिमिको मुर्त अमुर्त सम्पदा स्थलहरुको अवलोकनका लागि ईच्छुकहरुलाई स्थानीय विज्ञद्वारा हेरिटेज टुरको समेत व्यवस्था गरिएको प्रमुख श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो ।
मध्यपुर थिमिमा पहिलो पटक हुन लागेको एकोज इन द भ्याली संगीत महोत्सवले यहाँको परम्परागत र मौलिक दाफा भजन र सम्पदा स्थानको संरक्षण, प्रवद्र्धन र प्रचार प्रसार हुनुका साथै आन्तरिक बाह्य पयर्टन प्रवद्र्धनमा टेवा पुग्ने विश्वास नगरपालिकाले लिएको नगर प्रमुख श्रेष्ठले बताउनुभयो ।

लुम्बिनी, फागुन २० गते ।
भगवान बुद्ध जन्मभूमि लुम्बिनीको मायादेवी मन्दिर परिसरमा आज नेपालका कुलपुत्रहरुको “५०० बृहत श्रामणेर प्रव्रज्या” समारोह सुसम्पन्न भएको छ । अखिल नेपाल भिक्षु महासंघ र थाई धर्मदूत इण्डिया–नेपालको संयुक्त आयोजनामा नेपालका संघनायक भिक्षु बोधिसेन महास्थविर र थाई भिक्षु संघका प्रमुख फ्रा प्रोमसेनावडीको उपाध्यायात्वमा सो समारोह सुम्पन्न भएको हो ।

उक्त समारोहमा कुलपुत्र धम्मदायादहरुले भिक्षु संघमा श्रामणेर प्रव्रज्याको याचना पाठ गरेपछि फ्रा प्रोमसेनावडीले धम्मदायादहरुलाई दश शील प्रदान गर्नुभई औपचारिक रुपमा श्रामणेर भावमा प्रव्रजित गर्नुभयो । यसअघि उनीहरुले चीवर प्राप्तीका लागि गरेको याचनापछि उहाँका साथै नेपालका संघनायक भिक्षु बोधिसेन महास्थविर, वाट थाई लुम्बिनीका भिक्षु फ्रा सुपोत कित्तिवन्नो, अखिल नेपाल भिक्षु महासंघका अध्यक्ष भिक्षु धम्मसोभन महास्थविर, उपाध्यक्ष भिक्षु शीलभद्र महास्थविर लगायतका भिक्षुहरुले उनीहरुलाई चीवर प्रदान गुर्नभएको थियो ।
उक्त अवसरमा फ्रा प्रोमसेनावडीले आमाको गर्भबाट जन्म लिएकाहरु भगवान बुद्ध जन्मनु भएको स्थलमा प्रव्रजित भावमा अर्को जन्म भएको छ, ब्रह्मचर्या पालन गरी शुद्ध जीवनलाई धारण गरी शुद्ध जीवन बिताउनु नै प्रव्रजित हुनुको मुख्य उद्देश्य भएको ओवाद दिनुभयो ।
प्रव्रज्या समारोहलाई सम्बोधन गर्नुहुँदै नेपालका लागि थाइल्याण्डका राजदूत सुवापोङ सिरिसोर्नले बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीमा बुद्धको उपदेशलाई ग्रहण गर्न पाउनु ठूलो अवसर भएकोले थाईल्याण्डले सहकार्य गर्न सधै तयार रहेको बताउनुभयो । उहाँले शान्तिका लागि बुद्धको शिक्षा उपयोगी रहेको बताउनुभयो ।
प्रव्रज्या समारोहमा लुम्बिनी विकास कोषका उपाध्यक्ष डा. ल्हारक्याल लामा (खेन्पो छिमे)ले बुद्धजन्मस्थल लुम्बिनीमा बुद्धको शिक्षालाई छोटो अवधिका लागि भएपनि व्यवहारमा लागू गर्ने कार्यक्रम महत्वपूर्ण रहेको बताउनुभयो ।
यसैगरी अखिल नेपाल भिक्षु महासंघका सचिव भिक्षु निग्रोध महास्थविरले बुद्धजन्मस्थल लुम्बिनीमा बुद्धको शिक्षालाई व्यवहारमा लागु गराउनका लागि भिक्षु, लामा, गुरुहरुको आवश्यकता पर्ने बताउनुहुँदै त्यसैका लागि प्रव्रज्या कार्यक्रम राखिएको बताउनुभयो । उहाँले बुद्धजन्मभूमि लुम्बिनीमा भएको ५ सय जनाको प्रव्रज्याले बुद्धको उपदेशलाई विश्वभर फैलाउनसमेत सहयोग गर्ने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो ।
आगामी चैत ३ गते सम्मका दिनहरुमा अल्पकालीन नव श्रामणेरहरूले पहेलो चीवर पहिरी बुद्ध धर्मका १० वटा शील (नियमहरू) पालना गरी आफूलाई बाह्य मात्र नभई आन्तरिक रुपमा पनि रुपान्तरण गर्नेछन् ।
फागुन १४ गतेदेखि शुरु भएको प्रव्रज्यामा १५ गते ललितपुरस्थित अक्षेश्वर महाविहारमा केश छेदन गरेका थिए भने १६ गते ललितपुरको नागबहालमा भिक्षुसंघ तथा आमाबुबासँग क्षमायाचना गरी त्रिचीवर प्राप्त गरेर मंगलबजार हुँदै पुल्चोकसम्म नगरपरिक्रमा गरेका थिए । मंगलबार पहेलो चीवर लगाउन योग्य भएका श्रामणेरहरुले आफूहरुले पहेलो चिवरण ग्रहण गर्न पाउदा निकै खुशी लागेको बताएका छन् । नवश्रामणेरहरुलाई प्रव्रजित अवधिभर बुद्ध शीक्षा, शील, विनिय तथा UG-5 (universal goodness) सिकाइनुका साथै धर्मदेशना र दैनिक ध्यान गराईने आयोजकले जनाएको छ ।
कार्यक्रमको शुरुवातमा धम्मदायादहरु लगायत नेपाली तथा थाई उपासकउपासिकाहरुले मायादेवी मन्दिर परिसरमा शोभायात्रा गरी तीनपटक परिक्रमा गरेका थिए ।
समारोहमा लुम्बिनी विकास कोषका सदस्य सचिव सानुराजा शाक्य, प्रव्रज्या सामाजिक नेपालका अध्यक्ष भिक्षु बोधिज्ञान महास्थविर लगायत अ.ने.भि. महासंघका पदाधिकारीहरु, लुम्बिनी विश्वविद्यालयका उपकुलपति डा. सवर्णलाल बज्राचार्य, प्र. सा. नेपालका उपाध्यक्ष राजेश शाक्य, अन्तर्राष्ट्रिय तिपिटक च्यान्टिंग काउन्सिलका वाङ्गमो दिक्सीका साथै थाई र नेपालका उपासकउपासिकाहरुको उपस्थिति रहेको थियो ।
सन् २०११ मा एक हजार जना, २०१५ मा एक हजार ११२ जना, सन् २०१९ मा एक हजार ११९ जना, सन् २०२३ मा ५०० जना र सन् २०२४ मा १२५० जनालाई प्रव्रज्या गराइएको थियो ।
प्रबज्या सामाजिक नेपालको व्यवस्थापनमा शुभारम्भ भएको प्रव्रज्या कार्यक्रम अन्तर्गत विहीबार लुम्बिनीको अन्तर्राष्ट्रिय सभा तथा ध्यान गृहमा भिक्षाटन, फागुन २४ गते लुम्बिनी उद्यानमा नेपालको झण्डा मुनि दीप प्रज्वलन, चैत २ गते रामग्राम, बुटवल तथा भैरहवाको लुम्बिनी गेटमा धम्मयात्रा, चैत ३ गते प्रमाणपत्र वितरण, चैत ४ र ५ गते आ–आफ्नो गृहनगरमा भिक्षाटन गर्ने कार्यक्रम रहेको छ ।

भक्तपुर, फागुन २०
नेपाल मजदुर किसान पार्टी (नेमकिपा) को अध्यक्षमा पुनः नारायणमान बिजुक्छे (रोहित) सर्वसम्मत चयन हुनुभएको छ । नेमकिपाको आज (मंगलवार) सम्पन्न आठौं महाधिवेशनको आज अन्तिम दिन बिजुक्छेंलाई सर्वसम्मत अध्यक्ष चयन गरेको हो । नेमकिपाको आठौं महाधिवेशन गत फागुन १६ गते शुरु भएको हो ।
वि. सं. २०३१ साल माघ १० गते विधिवत स्थापना भएको नेमकिपाको स्थापनाकालदेखी बिजेक्छें सर्वसम्मत अध्यक्ष रहँदै आउनुभएको छ । उमेर ८५ वर्ष पुग्नुभएका बिजुक्छेंले २०७४ को आम निर्वाचनमा संसदीय राजनीतिबाट विश्राम लिनुभएको थियो । उहाँले जित्दै आउनुभएको भक्तपुर क्षेत्र नं. १ को प्रतिनिधिसभा सदस्यमा नेमकिपाले २०७४ मा पार्टी सचिव प्रेम सुवाललाई उम्मेदवार बनाएको थियो ।
महाधिवेशनले नेमकिपाको सचिवमा प्रेम सुवाल र कोषाध्यक्षमा मोहनप्रसाद प्रजापति सर्वसम्मत चयन गरेको छ । यसैगरी केन्द्रीय सदस्यहरुमा सुनिल प्रजापति, नन्दबहादुर शाही, डिल्लीप्रसाद काफ्ले, नवराज कोइराला, जग्यबहादुर शाही, नारायण महर्जन, सरोजराज गोसाई, उकेश कवां, सनकमान महर्जन, खगेन्द्रबहादुर शाही, कृष्णकुमार वैद्य र सुरेन्द्रराज गोसाई सर्वसम्मत चयन हुनुभएको छ ।
यस्तै रबिन्द्र ज्याख्व, अनुराधा थापामगर, कमलमैया सुवाल, हरिसुन्दर बासी, राजवीर डंगोल, सृजना सायजू, सरोजकुमार साह, कृष्णबहादुर तामाङ, मुक्ति यादव, योगेन्द्रमान बिजुक्छें, बखत थापा, रमेशकुमार रावल, केशेन्द्र प्रकाश कार्की र खड्गराज शाही पनि केन्द्रीय सदस्य चयन हुनुभएको छ ।
महाधिवेशनले मन्जु चौधरी, विनोद विक, तुल्सी खड्का र प्रकाश गुरुङलाई वैकल्पिक केन्द्रीय सदस्य चयन गरेको छ ।महाधिवेशनले सात प्रदेशमा सात जना संयोजकहरु तोकेको छ । कोशी प्रदेशमा उकेश कवां, मधेशमा सुनिल प्रजापति, बागमतिमा प्रेम सुवाल, गण्डकीमा डिल्लीप्रसाद काफ्ले, लुम्विनीमा हरिसुन्दर बासी, कर्णालीमा सरोजराज गोसाई र सुदुरपश्चिममा नवराज कोइराला संयोजक तोकिएका छन । महाधिवेशनमा ५० जिल्लाहरुबाट करिव तीन सय ५० प्रतिनिधि पर्यवेक्षकहरु सहभागी भएको बताईएको छ ।
नेमकिपाको पहिलो महाधिवेशन २०४७ पौष २८,२९ र ३० गते रुपन्देही जिल्लाको भैरहवामा सम्पन्न भएको थियो । त्यसपछि दोस्रो सम्मेलन २०५१ असोज ३ र ४ भक्तपुरमा, तेस्रो सम्मेलन २०५५ माघ १२, १४ र १५ भक्तपुरमा, चौथो महाधिवेशन २०६० भदौ ११, १२ र १३ भक्तपुरमा, पाँचौँ महाधिवेशन २०६५ भदौ ६, ७ र ८ काठमाण्डौँमा, छैटौँ महाधिवेशन २०७० चैत २१, २२, २३ र २४ काठमाण्डौँमा, सातौँ महाधिवेशन २०७६ असोज ३, ४ र ५ भक्तपुरमा भएको थियो ।

भक्तपुर, फागुन १९
माउण्ट एभरेष्ट चेस एण्ड सोसियल क्लबको आयोजनामा फाल्गुण १४ देखि शुरु भएको गोकर्णेश्वर नगर मेयर कप खुल्ला फिडे रेटिङ बुद्धिचाल प्रतियोगिताको उपाधि पुरुषोत्तम सिलवालले जितेको छ ।
गोकर्णेश्वर नगरपालिकाको प्रायोजनमा पाँच दिन सम्म चलेको चेस प्रतिस्पर्धामा नेपालका उदीयमान युवा खेलाडी पुरुषोत्तमले अपराजित रहँदै उपाधि उचालेका हुन । पुरुषोत्तमले ९ चरणको क्लासिकल खेलबाट ७ जीत २ बराबरी नतिजा निकाल्दै एकल ८ अंक जोडेर च्याम्पियन भएको हो ।
गत महिना सम्पन्न २५ औं राष्ट्रिय खेल मार्फत नेपाल दोश्रो भएका १९३७ रेटेड पुरुषोत्तमले अन्तिम तिन चरणको खेलमा भारतीय खेलाडी माथि हावी हुँदै प्रथम स्थान प्राप्त गरेको हो ।
१९ वर्षीय युवा पुरुषोत्तमले २१५८ रेटिङ पर्फोम गर्दै उपाधि जित्ने क्रममा आफ्नो ब्यक्तिगत ८८ फिडे रेटिङ्ग समेत बढाउन सफल भएको छ । उनले नगद ५१ हजार रुपैंया सहित गोल्डमेडल र आकर्षक ट्रफी हात पारे ।
प्रतियोगितामा २०७० रेटेड खेलाडी एफएम क्षितिज भण्डारीले ७ अंक प्रोग्रेसिभ ४८ प्वाइन्टका आधारमा दोश्रो भएका छन । उनले नगद २५ हजार र शिल्भर मेडल प्राप्त गरे ।

यस्तै भारतका १७१८ रेटेड खेलाडी मज इकबाल समान ७ अंकमा प्रोग्रेसिभ ४७ प्वाइन्ट जोडेर तेस्रो भए । उनले नगद १६ हजार र ब्रञ्ज मेडल प्राप्त गरे । नेपालका १९६५ रेटड सिएम सजिन महर्जनले चौथो हुँदै नगद ८ हजार जिते ।
समान ७ अंकमा १८७३ रेटेड राजन पुरीले पाँचौ हुँदै नगद ६ हजार पाए भने भारतका १८७१ रेटेड आशुतोष कुमारले ६.५ अंक प्रोग्रेसिभ ४६.५ प्वाइन्टमा छैटौं हुँदै नगद ५ हजार पुरस्कार प्राप्त गरे ।
यसैगरी सातौं स्थान देखि बाह्रौ स्थानमा रही जनही नगद ४–४ हजार प्राप्त गर्ने खेलाडी क्रमशः भारतका आभाष कुमार श्रीवास्तव, नेपालका कृष्ण थापा, भारतका अर्मान सिद्धिकि, प्रखर त्रिपाठी, सुरोज महर्जन र आशिष् फूँयाल रहेका छन् ।
प्रतियोगिता अन्तर्गत विधागत पहिलो र दोश्रो पुरस्कार प्राप्त गर्ने उत्कृष्ट महिलामा नेपाल वोमन च्याम्पियन सिन्दिरा जोशी र भारतका प्रकाश वैष्णवी, उत्कृष्ट सिनियर खेलाडी राजेन्द्रप्रसाद श्रेष्ठ, स्थानीय सुमन मोक्तान, उत्कृष्ट अनरेटेड प्रयास कोइराला र अंकित पौडेल, ईलो १८ सय मुनि सुशील सुवेदी र कविन्द्र सिवाकोटी रहेका छन् ।
यसरी नै ईलो १६ सय मुनि भारतका साहिद हुसेन र कविर केसि, उत्कृष्ट विद्यार्थी आदित्य गजुरेल, अग्रिम शैंजु र आयुष भण्डारी, उत्कृष्ट स्थानीय विद्यार्थीमा ससरज राउत, प्रिसियस् अधिकार र संस्कृति गवुरुल, उत्कृष्ट युवा १२ बर्षमा हार्दिक पन्त, रिजोन केसि र अग्रता आचार्य रहेका छन् ।
यसैबीच क्लबका अध्यक्ष मोहन कार्कीको सभापतित्वमा सम्पन्न समापन समारोहमा गोकर्णेश्वर नगरपालिकाका मेयर दिपक कुमार रिसालले विजेता खेलाडीलाई पुरस्कार वितरण गरे । कार्यक्रममा मेयर रिसालले बौद्धिक बुद्धिचाल खेल सबै उमेरकालाई उपयुक्त हुने भएकोले नगरपालिका यसको प्रायोजक बनिरहने प्रतिवद्धता जनाए ।

लक्ष्मी गारु, भक्तपुर, फागुन १६
भक्तपुर नगरपालिका वडा नं ५ को चुपिंघाटस्थित काँल्हाचा पुखःु (पोखरी)मा नुहाए घाउ खटिरा निको हुने जनविश्वास छ । स्थानीय ७४ वर्षिय बुद्धिलाल सुवालका अनुसार घरघरमा धारा नभएको समयमा गाहिटी, तमारी, खँला र आर्दशका स्थानीयहरु काँल्हाचा पुखुःमा स्नान गर्ने, मुख धुने, तपर्ण दिने, देवीदेवतालाई जल चढाई चम्पकेश्वर महादेवको दर्शन गर्ने गर्दछ ।
भक्तपुर औद्योगिक क्षेत्रको दक्षिणतर्फ इन्द्रायणी पिठ नजिक रहेको प्राचिन धल्चा पुखुः(कालदह पोखरी)मा स्नान गर्नाले गोसाईकुण्डमा स्नान गरे सरह पुण्य प्राप्त हुने धार्मिक जनविश्वास रहेको छ । गोसाईकुण्डको प्रतिक मानिने धल्चा पुखुःमा स्नान गरी त्यहाँको महादेवलाई जल चढाउनाले शिर कम्पन हुने र छाला सम्बन्धी रोगको निवारण हुने धार्मिक मान्यता रहेको स्थानीय लक्ष्मी नारायण पक्काले बताउनुभयो । यहाँ जनै पूर्णिमाको दिन ठुलो मेला लाग्छ ।
यसैगरी भक्तपुरको ख्वप लाय्कू दरबार (दरवार स्क्वायर) भित्र रहेको दुमाज पुखुःमा आईतबार र बिहिबार बच्चाहरुलाई नुहाई दिए, मुख धुवाई दिएमा रुन्चे लागेको, पेट दुःखेको निको हुने धार्मिक विश्वास छ । यो पुखुःको पानीले दुमाजु परिसर सरसफाईका लागि दैनिक प्रयोग गर्ने परम्परा छ ।
पुखुःहरुको शहर भनेर परिचित भक्तपुर नगरका काँल्हाचा पुखुः, धल्चा पुखुः र दुमाजु पुखुः मात्र होइन अधिकांश पुखुःहरु कुनै न कुनै धार्मिक एवम् साँस्कृतिक एवम् रोगको उपचारसँग सम्बन्धीत रहेको छ । त्यसकारण नगरका चार दर्जन पुखुः मध्ये करिब दुई दर्जन पुखुः धार्मिक तथा साँस्कृतिक रुपमा अत्यन्त महत्वपुर्ण मानिएको छ ।
भक्तपुरमा धार्मिक तथा साँस्कृतिक आस्था रहेका, ईतिहास बोकेका, रोग निवारणका लागि बनाएका, शहरको शोभा एवम् सुन्दरता बढाउन, कमलको फुल उत्पादन, मानविय जीवनमा कठिन समयमा मनलाई शान्ति पार्नुका साथै विपद् लगायतका समयमा आकस्मिक प्रयोगका लागि विभिन्न कालखण्डमा निर्मित अति सुन्दर मनोमोहक पुखुःहरु छन ।

धार्मिक तथा साँस्कृतिक महत्व झल्काउनुका साथै राष्ट्रहितको लागि भक्तपुरमा पुखुःहरु निर्माण गरेको पुरातत्वविद, ईतिहास तथा सँस्कृतिविद् प्रा.डा पुरुषोत्तम लोचन श्रेष्ठले बताउनुभयो । विषेशगरी टाढा टाढाका तीर्थ यात्रामा गई स्नान गर्न जान नसक्ने असहाय अशक्तलाई आफ्नै ठाउँमा स्नान गराई दर्शन पुजन गर्न सजिलो लागि बनाएको उहाँले बताउनुभयो ।
यस्तै पुखुःहरु मध्ये एक हो भक्तपुर नगरपालिका–१, दुधपाटीमा अवस्थित सिद्ध पोखरी । स्थानीयमा तः पुखुःले समेत परिचित सिद्धपोखरी दिउँसो आन्तरिक र बाह्य पर्यटकको आकर्षण गन्तव्यको रुपमा विकास भएपनि बिहान स्थानीय बासिन्दाहरुको धार्मिक तिर्थस्थलको रुपमा रहेको छ । स्थानीय बृद्धबृद्धा बिहानै पोखरीमा आई मुख धुने र पोखरीको जल त्यहाँको महादेवलगयात देवीदेवतालाई चढाई दर्शन गर्ने परम्परा आज पर्यन्त जिवित रहेको स्थानीय ६५ वर्षिय विष्णुप्रसाद खत्रीले बताउनुभयो ।
सिद्धपोखरी धार्मिक तथा साँस्कृतिक महत्वले मात्र नभई ईतिहास बोकेको लौकिक वास्तुकलाको अनुपम उदाहरण बोकेको पुखुःको रुपमा परिचित छ । यो पुखुःको पुर्वपट्टि नेपालको सर्ब प्राचिन बराह र गणेशको मुर्ति रहेको छ । धार्मिक समन्वय र सदभावको अनुपम उदाहरण स्वरुप शिव लिङ्ग र चैत्य त्यही छ । चैत्य लिच्छवीकालिन मानिएको छ ।
प्रा.डा श्रेष्ठका अनुसार वास्तुतन्त्र विधि अनुरुप सिद्ध तान्त्रिक युगमा निर्माण गरेको विशाल पुखुः भएकाले यसलाई सिद्ध पुखुः भनि नामाकरण गरिएको हो । नेपाल सम्वत २३८ तिर भक्तपुरलाई राजधानी नगरको रुपमा स्थापित गर्ने त्रिपुर राजदरबार राजधानीकै मध्यभागमा बनाउने, नगरलाई अनुपम कलाकृतिले सजाउने कार्य राजा आनन्ददेवको पालामा भएको थियो । सिद्धपोखरी त्यो भन्दा केही समय पुर्व आनन्ददेवको दाजु युवराज ईन्द्रदेवले निर्माण गर्न लगाएको ईतिहासमा उल्लेख छ ।

लोकमान्यता अनुसार देवराज ईन्द्रले स्नान गरेको दहको प्रतिकको रुपमा लिने भएकाले यस दहलाई ईन्द्रदह पनि भन्ने गरिएको पाइन्छ । ईन्द्रदह परिसरमा लिच्छविकालिनदेखि मल्लकालसम्मका शैव, शक्ति, बौद्ध, वैष्णव, सम्प्रदायका देवी देवताका मूर्तिहरु रहेका छन् । त्यहाँ रहेको शिवलिङ्गमा जल चढाई पिएमा घाँटी दुःखेको रोग निको हुन्छ भन्ने जनविश्वास रही आएको छ ।
ईन्द्रजात्रामा यँेन्याँ पुन्हीको पुर्व सन्ध्यामा ईन्द्रायणी देवीको खटजात्रा गरी ईन्द्रदहको पश्चिम तिर देवीलाई विरामान गर्ने परम्परा छ । भोलीपल्ट पुन्हीको दिन दहमा स्नान गरी ईन्द्रायणी देवीको पुजाआराधना गरे ठूलो पूण्य प्राप्ति हुनुका साथै पारिवारिक सुःख समृद्धि मिल्ने जनविश्वास रहेको छ । ईन्द्रदहमा वासुकी नागको समेत बसोबास रहेको विश्वास गरिन्छ । त्यसैले पानी नपरेर रोपाई ढिला भएको बेला भक्तपुरका स्थानीय बासिन्दा ईन्द्रदहमा गई तान्त्रिक विधिद्धारा वासुकी नागको पुजा गरी हरहर महादेव पानी दे, अलिकति होइन धेरै दे भनेर पानी माग्ने प्रचलन छ ।
भक्तपुरमा ईन्द्रजात्रामा निकाल्ने तीन दिने याँ मता(आकाश दिप) नगर परिक्रमा पछि पुखुःहरुमा परिक्रमा गराई जात्रा सम्पन्न गर्ने चलन अहिलेसम्म छ । पहिलो दिनको याँःमता कमलविनायकको यातु बहारे(कमलपोखरी)मा परिक्रमा गरी सम्पन्न गर्छ । दोस्रो दिनको याँःमता झौखेलको मुगथौ पुखुःमा परिक्रमा गरी सम्पन्न गर्छ । तस्रो दिनको याँःमता सिद्धपोखरीमा परिक्रमा गराई सम्पन्न गर्छ ।
त्यसैगरी हरेक वर्ष माघ १ गते भक्तपुरमा मनाईने सम्यक महादानमा द्धिपंकर बुद्धलाई चढाउने तिलभात इताछेंस्थित नःपुखुको पानीले पकाउने चलन छ । नःपुखुः परिसरमा नै सम्यक महादान पर्व मनाईन्छ ।
भक्तपुरमा मानव निर्मित विभिन्न सुन्दर पोखरीहरु मध्ये भाज्या पुखुःअति महत्वपुर्ण सुन्दर पुखुः हो । पुखुःको मध्य भागमा शिखर शैलीमा निर्माण गरिएको सुन्दर जलेश्वरको मन्दिर छ । यो पुखुः १२ औं शताब्दीको शक्तिशाली शासक वर्ग भाजु कसःको नाममा निर्माण गरेकाले यसलाई भाज्या पुखुः भनिएको प्रा.डा श्रेष्ठले बताउनुभयो ।
भक्तपुर नगरपालिका वडा नं. १ सल्लाघारीस्थित रानी पुखुः, कमलविनाय.स्थित यातु बहारे पुखुः, सिद्ध पुखुः, भाज्या पुखुःलगायतका पुखुःहरुको डिल वा परिसरमा भक्तपुरका स्थानीय नेवार समूदायको कुलदेवता स्थापित छन । वर्षको एक दिन दिगु पुजा÷देवाली पुजा (कुल पुजा)मा ती पोखरीहरुको डिलमा कुल पुजा गरी भोज गर्ने परम्परा आज पनि जिवित रहेको छ ।
पुखुः छेउमा कुल देवता स्थापित गर्नुको मुख्य उद्देश्य पुखुःमा रहेको पवित्र जलले कुलदेवताको स्नान गराई दर्शन पुजन गर्नु हो । पुखुःहरुको छेउमा कुलदेवता स्थापित गर्नुको अर्को कारण वर्षको एक पटक भएपनि शहरी सिमाना सुरक्षा के कस्तो छ हेरी देश रक्षाको भावना जगाउनु रहेको श्रेष्ठले बताउनुभयो ।
प्राचिनकालदेखिका पुखुःहरु जनतालाई धार्मिक, साँस्कृति रुपमा मात्र नभएर मानसिक रुपमा पनि शान्ति, आनन्द प्रदान गर्न बनाएको हो । पर्यावरणले मानिसहरुमा कति रोगको निवारण गर्छ भन्ने भक्तपुरको पुखुःहरुले देखाएको छ । त्यसका साथै मानविय जीवनमा कठिन परिस्थिति अनावृष्टि, अनिकाल जस्तो समयमा पानीको प्रयोग गर्न पाओस भनी प्राकृतिक रुपमा जल भण्डारणको रुपमा पनि पुखुःहरु बनाएको हो । जसले गर्दा सिँचाई लगायत आगलागी जस्ता विपदको समयमा आकस्मिक रुपमा ती पुखुःहरुको पानी प्रयोग हुँदैं आएका छन ।

भक्तपुर नगर स्थापना गर्ने लिच्छवी राजा आन्नददेवले वास्तुमय बनाउने क्रममा विभिन्न पुखुःहरु निर्माण गरेका थिए । यससँगै मल्लकालमा पनि धेरै पुखुःहरु बनेको ईतिहासमा उल्लेख छ । परापुर्वकालदेखि नगरभित्रका पुखुःहरुमा स्थानीय टोलका समुदायहरु बिहान नित्य स्नान गर्ने, मुख धुने, देवीदेवताको लागि पवित्र जल चढाउने, मृतकलाई तपर्ण दिने, लुगा धुने जस्ता कार्यमा प्रयोग हुँदै आएको देखिन्छ । धर्म संस्कृतिले धनी भक्तपुरमा कति जात्रा पर्वका लागि नभई नहुने कमलको फुलको लागि समेत पुखुः बनाएको छ । नगरमा कमलविनायकको बाहारे पुखुः, तलेजु भवानीको पुजाको लागि ब्यासीस्थित नार्का बाहारे पुखःु, पलेश्वाँ बाहारे, याताको बाहारे पुखुःहरु कमलको फुलकै लागि निर्माण गरेको इतिहासमा उल्लेख छ ।
पानी जीवन भएकाले मानिसको दैनिकीसँग जोडेर नगरको प्रत्येक टोल टोलमा नुहाउन, लुगाकपडा धुन, तरकारी पखाल्न, गाईवस्तुलाई खुवाउन, हातखुट्टा धुन, भाँडा माझ्न, कृषि कर्म गरी घर फर्कने क्रममा औजार धुने कार्यमा पनि पुखुःको उपयोग हुँदैं आएको पाईन्छ । त्यसैगरी माछा पालन गरेर आर्थिक रुपमा सबल बन्नुका साथै बाह्य तथा आन्तरिक पर्यटकको गन्तब्यस्थलको रुपमा विकास गर्न पुखुः बनाएको हो ।
भक्तपुरका पुखुःहरु धार्मिक, साँस्कृतिक र रोग निवारणसँग मात्र जोडिएका छैन । यहाँको पुखुः तत्कालिन समयको विज्ञान प्रविधि र ईञ्जिनियरिङको अनुपम सिपको नमूना पनि रहेको छ । भक्तपुर नगरपालिका वडा नं ८ को खँचा पुखुःमा करिव एक किलोमिटर पश्चिममा रहेको प्रसिद्ध ङतापोल (पाँच तल्ले) मन्दिरको छायाँ स्पष्ट देखिन्छ । यस्तो ईञ्जिनियरिङ प्रविधि प्रयोग भएको पुखुः वास्तवमै उत्कृष्ट ईञ्जिनियरिङ हो ।
पछिल्लो समय अधिकासं पुखुःहरुले भक्तपुर नगरपालिको सहयोग र स्थानीयको श्रमदानमा पुनर्जिवन पाएको छ । सिद्धपोखरी, रानी पोखरी, भाज्या पुखुः, कालदह, दुमाजु पुखुः, मंगल कुण्ड, कुमारी पुखुः, गरुडकुण्ड, सँला गणेश पुखुः, नाग पुखुः, नःपुखु जस्ता अति धार्मिक तथा साँस्कृति महत्व रहेको पुखुःहरुले पुनर्जिवन पाइसकेको छ । नगर भित्रका करिब ५० पुखुःमध्ये गलसी पुखःु, नार्का बाहारे, तिलांचा पुखुः, खोर्चा र खोहरे पुखुः मार्कण्डे पुखुः, अलिगचा पुखुःलगायत करिव एक दर्जन पुखुः भने लोप भइसकेका छन ।