भक्तपुर, कार्तिक २३
मध्यपुरलाई पर्यटकीय गन्तब्यस्थलको रुपमा विकास गर्न मध्यपुर थिमि नगरपालिकाले आगामी पौष १२, १३ र १४ गते तीन दिन मध्यपुर महोत्सव आयोजना गर्ने भएको छ ।
पर्यटनलाई स्थानीय विकासको साझेदार बनाउनु पर्दछ र स्थानीय सम्पदालाई रोजगारी एवम् आयसँग जोडेर स्थानीय अर्थतन्त्रलाई थप गतिशिल एवम् प्रगतिशिल बनाउन सकिन्छ भन्ने अवधारणामा मध्यपुर महोत्सव २०८१ को आयोजना गर्न लागिएको नगरपालिकाले शुक्रवार आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा जानकारी दिईएको हो ।
थिमि र बोदेजस्ता लिच्छविकालिन बस्तीको साथै नगदेश, तिगनि, निकोसेरा र लोहँकीथलि लगायतका ऐतिहासिक बस्तीहरु रहेको मध्यपुर थिमिको कला, संस्कृति, परम्परागत पेशा, मनोरम प्राकृतिक सौन्दर्य, पुरातात्विक सम्पदा र मौलिक जीवनशैलीको प्रचार प्रसार गरी मध्यपुरमा पर्यटनको विकास गर्ने उद्देश्यले महोत्सव आयोजना गर्न लागेको नगर प्रमुख सुरेन्द्र श्रेष्ठले बताउनुभयो ।
“महोत्सवको मूल उद्देश्य मध्यपुरलाई नयाँ पर्यटकीय गन्तव्यको रुपमा विकास गरी दीर्घकालिन रूपमा नगर र नगरबासीको आर्थिक समृद्धिमा टेवा पुर्याउनु रहेको छ”, उहाँले भन्नुभयो ।
पर्यटनबाट हुने प्रत्यक्ष, अप्रत्यक्ष र उत्प्रेरित आर्थिक प्रभावलाई आत्मसाथ गरी स्थानीय अर्थतन्त्रका विभिन्न पक्षहरूमा गुणात्मक रूपान्तरण आजको आवश्यकता रहेको बताउँदैं उहाँले पर्यटन प्रवर्द्धनका विविध पाटाहरू मध्ये विभिन्न अवसर र आकारमा आयोजना गरिने महोत्सव पर्यटन विकासको दिगो आधार र प्रवर्द्धनको प्रभावशाली औजारको रुपमा लिएको जानकारी गराउनुभयो ।
भक्तपुर, चांगुनारायण, धुलिखेल, जिरीजस्ता लोकप्रिय पर्यटकीय गन्तव्यहरूको स्वागतद्वारको रुपमा रहेको काठमाडौँ उपत्यकाको केन्द्रभागमा अवस्थित मध्यपुर थिमि नगरपालिका पुरातात्विक एवम् साँस्कृतिक सम्पदाले सुसम्पन्न छ ।
झण्डै ७५० को संख्यामा सानाठूला मूर्त सम्पदा एवम् १०० भन्दा बढी अमूर्त सम्पदाहरू रहेको यस नगरपालिकाको ३२ खतको बिस्काजात्रा, म्ये प्वाः खनिगु (जिब्रो छेड्ने) जात्रा, लोकेश्वर जात्रा, द्यःप्याखं (नीलबाराही गण नाच) जात्रा, पुलुकिसि जात्रा, महाकाली नाच, भैलः जात्रा, भतिमाली प्याखँ (इन्द्र अप्सरा नाच) विशेष रूपले चर्चित छ ।
त्यसैगरी तिकिंबजि, हरियो तरकारी, माटोको भाँडाकुँडा, मुकुण्डो जस्ता परम्परागत पेशा र उत्पादनले यस नगरलाई सुपरिचित बनाएको छ । अधुनिकीकरण तर्फ द्रूत गतिमा अग्रसर रहेर पनि यस नगरले आफ्नो कला, संस्कृति, पेशा, मनोरम प्राकृतिक सौन्दर्य, पुरातात्विक स्मारक र परम्परागत जीवनशैलीलाई आजपर्यन्त जीवन्त राखेको नगर प्रमुख श्रेष्ठले बताउनुभयो ।
उहाँका अनुसार नगरको स्थानीय कला, संस्कृति र सम्पदाको प्रदर्शन गर्ने, स्थानीय मौलिक पेशा, परिकार र उत्पादनको प्रवर्द्धन गर्ने, मध्यपुरलाई पर्यटकीय गन्तव्यको रूपमा परिचित गराउने र समय समयमा हुने ऐतिहासिक जात्रा पर्वहरूको विषयमा जानकारी गराई सो समयमा पर्यटकको आगमन गराउने महोत्सवको मूख्य उद्देश्य रहेको छ ।
महोत्सवमा थिमि शंखधरचोकदेखि नगदेश र बोदे हुँदै तिगनिको नीलबाराही स्थानसम्मका ऐतिहासिक बस्तीक्षेत्र समेटेर करिव ५.५ किमि लामो क्षेत्रलाई महोत्सव प्रदर्शनी स्थलको रूपमा प्रस्तुत गरिनेछ ।
विषयगत रूपमा महोत्सवमा स्थानीय कला, संस्कृति, पेशा, मनोरम प्राकृतिक सौन्दर्य, सम्पदा र जीवनशैलीको जीवन्त अवलोकन र अनुभव गर्न सकिनेछ भने महोत्सवलाई सबै उमेर समुह (वृद्ध, वयस्क, युवा, बालबालिका), विशेषज्ञ, नेवारी परिकारका पारखी आगन्तुकहरूको रूचीलाई केन्द्रमा राखी महोत्सव डिजाइन गरिएको नगर प्रमुख श्रेष्ठले बताउनुभयो ।
महोत्सवमा क्वलाखु अजिमा (बालकुमारी) परिसर, लोकेश्वर मन्दिर परिसर, थिमि लायकू परिसर, सिवाः परिसर, दिगू परिसर, इनायक्व (सिद्धिकाली) परिसर, पाटीविहार परिसर, न्यागाः परिसर, लाछि (सिद्धिगणेश) परिसर, पाचो तथा बोदे लायकू परिसर, पलिस्वां पुखू तथा कालिका मन्दिर परिसर, विष्णुघाः परिसर, भांगु (महालक्ष्मी) परिसर, तधांटोल परिसर, नीलबाराही मन्दिर परिसर लगायतका मध्यपुरका मूख्य पुरातात्विक स्मारक क्षेत्रहरूको अवलोकन गर्न सकिन्छ ।
यसैगरी महाकाली नाच, अष्टमातृका नाच, थिमि लाखे, नागाचा प्याखं, इन्द्र अप्सरा, पुलुकिसि, जात्रा गरिने खत प्रदर्शनी गरिनेछ ।
परम्परागत एवम् मौलिक खेलहरू लैलै (घ्वाँय् कासा वा पाँय् कासा), खिपः कासा, यकंधाला, गाडी ब्वाकेगु, घःचाः तुइकेगु, तुतुमाकचा, ह्वाकरा, पाँयचा, कसि, गुच्चा, मचाकथि, ख्वःसिंको प्रदर्शन गरिनेछ ।
महोत्सवमा माटोको भाँडा बनाउने, मुकुण्डो बनाउने, चिउरा कुट्ने, तेल पेल्ने, परम्परागत मदिरा बनाउने, खानाको परिकार बनाउने, कपडा बुन्ने, बत्ती काट्ने, धूप बाट्ने, खेती गर्ने, पिठो पिस्ने, चामल कुट्ने, गेडागुडीको व्यापार, मूर्तीकला, हस्तकलाको पनि अवलोकन गर्न सकिने नगर प्रमुख श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो ।
यस्तै भजनकीर्तन, पूजा, वृद्ध तथा बालबालिकाको खेल, बाँसुरी बाजासहित नगर परिक्रमा, धिमेबाजा प्रदर्शन गरिनेछ ।
महोत्सवमा नेवारी मौलिक परिकार समय् बजि, वः, चटांमरि, योमरी, कःचा, चाकुवासः, साखःसलां, तःखा, अयलाः, थ्वं, नेवाःभ्वय्, चौरासि व्यञ्जन भ्वय्, सजंबुजं भ्वय्को उपभोग गर्न पाईनेछ ।
साँस्कृतिक प्रदर्शनी अन्तर्गत नेवाः भ्वयका प्रकारहरू, जिब्रो छेड्ने जात्राको डम्मी, भैलःको डम्मी, मध्यपुरसँग सम्बन्धित पुस्तक, गेडागुडी, नेवाः समाजको जीवनशैलीसँग सम्बन्धित भेषभुषा, भाँडाकुँडा तथा औजारहरू, बाजागाजा प्रदर्शनी गरिने नगर प्रमुख श्रेष्ठले बताउनुभयो ।
व्यापारिक प्रदर्शनी अन्तर्गत हस्तकला, तिकिं बजि (चिउरा), माटो र माटोको भाँडाकुँडा, सेरामिक, ताजा तरकारी, चाकुवासः, मध्यपुरको मीठो दहि, बिभिन्न प्रकारका बिउबिजन र बोटविरूवा, गेडागुडी, घरबुना कपडा र यसबाट बनेको लुगाफाटो, पाउँ, मरमसला, मुकुण्डो, शुद्ध तोरीको तेलको स्टल रहनेछ । साथै विभिन्न स्थानीय तथा राष्ट्रिय कलाकारहरूको सांगितिक प्रस्तुतीको साँस्कृतिक कार्यक्रम पनि सञ्चालन हुनेछ ।
महोत्सवलाई व्यवस्थित ढंगले सु–सम्पन्न गर्न विभिन्न समितिहरु गठन गरिएको छ । जसअनुसार नगरप्रमुख सुरेन्द्र श्रेष्ठको संयोजकत्वमा मध्यपुर महोत्सव मूल समारोह समिति, सल्लाहकार समिति, महोत्सव संचालन समिति लगायत ६ वटा क्षेत्रगत समिति र उक्त क्षेत्रगत समिति अन्तर्गत १० वटा विषयगत उपसमितिहरु गठन गरिएको छ ।
क्षेत्रगत समितिहरुमा १. दिव्यश्वरी साँस्कृतिक क्षेत्रगत समिति –संयोजक बाबुकाजी डंगोल वडाअध्यक्ष वडा नं. १, बालकुमारी साँस्कृतिक क्षेत्रगत समिति – संयोजक बालकृष्ण पात्या श्रेष्ठ वडाअध्यक्ष वडा नं. ४, चपाचो साँस्कृतिक क्षेत्रगत समिति – संयोजक ज्ञानदास प्रजापति वडाअध्यक्ष वडा नं. ५, नगदेश साँस्कृतिक क्षेत्रगत समिति – संयोजक कृष्णकुमार प्रजापति वडाअध्यक्ष वडा नं. ७, बोड साँस्कृतिक क्षेत्रगत समिति – संयोजक रमेश थापा श्रेष्ठ वडाअध्यक्ष वडा नं. ८ र टिगनी निकोशरा साँस्कृतिक क्षेत्रगत समिति – संयोजक सानुकाजी राजबहाक वडाअध्यक्ष वडा नं. ९ रहेका छन । यस्तै क्षेत्रगत समिति अन्तर्गतका १० वटा विषयगत उपसमितिहरु रहने नगर प्रमुख श्रेष्ठले बताउनुभयो ।
महोत्सवलाई सभ्य र भव्यरुपमा सम्पन्न गर्न विभिन्न स्रोतबाट व्यहोर्ने गरी करिव २ करोड रुपैंया खर्च हुने अनुमान गरिएको छ । महोत्सवलाई करिव ५ लाख स्वदेशी एवम् विदेशी आगन्तुकहरूले अवलोकन गर्ने अपेक्षा गरिएको नगर प्रमुख श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो ।
सो अवसरमा नगर प्रमुख श्रेष्ठले महोत्सवलाई लक्षित गरी तयार पारिएको वेभसाईटको समेत शुभारम्भ गर्नुभएको छ । नगरपालिकाले महोत्सव पछि पनि मध्यपुर थिमिका कला संस्कृति, मूत अमूर्त सम्पदा, जात्रा पर्वहरुको बारेमा जानकारी गराई पर्यटकको आकर्षण बढाउन वेभसाईटको विकास गरिएको नगर प्रमुख श्रेष्ठले बताउनुभयो ।
